Gia đình và cuộc sống riêng tư

Tượng bán thân Demosthenes (Bảo tàng Anh, London), bản chép lại thời La Mã của một tượng gốc thời Hy Lạp tạc bởi Polyeuktos.

Demosthenes sinh vào năm 384 trước Công nguyên, trong năm cuối cùng của kì Olympic thứ 98 hoặc năm đầu tiên của kì Olympic thứ 99 [4]. Cha ông cũng mang tên Demosthenes, một người bộ tộc Pandionis sống ở Paeania[5] thuộc vùng nông thôn phụ cận Athena, là một thợ rèn kiếm giàu có[6]. Aeschines, đối thủ chính trị lớn nhất của Demosthenes, đã xác nhận rằng Kleoboule, mẹ của ông là một người mang dòng máu Scythia[7]- một điều hiện nay vẫn gây tranh cãi[chú thích 1]. Demosthenes rơi vào cảnh mồ côi khi lên bảy tuổi. Mặc dù người cha đã để lại khoản chu cấp đầy đủ cho ông, những người giám hộ theo luật pháp, Aphobus, Demophon và Therippidesi, đã quản lý tồi khối tài sản ông được thừa kế[12].

Ngay khi Demosthenes đến tuổi trưởng thành vào năm 366 t.CN, ông yêu cầu họ phải hoàn trả số tài sản nằm dưới sự quản lý của họ. Theo Demosthenes, sổ sách cho thấy rằng những người giám hộ đã biển thủ của cải của ông. Mặc dù cha ông để lại một cơ ngơi trị giá khoảng gần mười bốn talent (tương đương với khoảng 220 năm thu nhập của một người lao động ở mức lương cơ bản, hoặc 11 triệu đô la tính theo thu nhập trung bình hàng năm ở Mỹ[13][14]), Demosthenes khẳng định những người giám hộ của ông đã trao lại cho ông chẳng gì "ngoại trừ ngôi nhà, cùng mười bốn nô lệ và ba mươi mina bạc" (30 mina = ½ talent)[15]. Ở tuổi 20, Demosthenes kiện những người quản thác của mình để thu hồi gia sản và trình bày năm bài diễn thuyết: ba tiểu luận "Chống Aphobos" vào năm 363 trước Công nguyên và 362 trước Công nguyên, hai "Chống Ontenoros" trong năm 362 và 361 trước Công nguyên. Các phiên tòa tính số tiền thiệt hại cho Demosthenes là mười talent[16]. Khi vụ xử kết thúc[chú thích 2], ông chỉ thành công trong việc lấy lại một phần thừa kế của mình[14].

Trong cuốn Cuộc đời mười nhà hùng biện, tác giả Ngụy Plutarchus viết rằng Demosthenes từng kết hôn một lần. Người vợ khuyết danh này là con gái của Iliodoros, một công dân nổi tiếng của Athena[19]. Demosthenes cũng có một con gái, "người duy nhất từng gọi ông là cha", theo lời bình luận sâu cay của Aeschines[20]. Con gái ông chết trẻ khi chưa lập gia đinh, chỉ vài ngày trước cái chết của vua Philippos[21].

Demosthenes chịu một số cáo buộc liên quan tới đời tư, chủ yếu của Aeschines. Thiên hướng đồng tính nam của Demosthenes là chủ đề mà Aeschines thường xuyên tấn công. Trong trường hợp Aristion, một người trẻ tuổi từ Platea và sống một thời gian dài ở nhà Demosthenes, Aeschines đã chế giễu mối quan hệ "bất chính" và "nhục nhã" giữa họ[22]. Trong một bài diễn văn khác, Aeschines đề cập tới quan hệ đồng tính luyến ái của Demosthenes với một chàng trai tên là Cnosion; tuy nhiên Athenaios đã phản bác cáo buộc này [23].

Aeschines cũng lên án Demosthenes tìm cách bòn rút tiền từ các chàng trai trẻ, trong đó có một chàng trai tên là Aristarchos con của Moschos, người được Demosthenes hứa hẹn có thể trở thành một diễn giả vĩ đại. Thậm chí trong thời gian nhận sự giám hộ của Demosthenes, Aristarchos dường như đã giết một người tên là Nicodemus xứ Aphidna, người được cho là có mâu thuẫn với Demosthenes. Aeschines tố cáo Demosthenes đã mắc tội đồng lõa trong vụ sát nhân, hơn nữa ông bị cho là đã chiếm đoạt 3 talent khi Aristarchos bị xử và đi đày với tư cách là người giám hộ của chàng trai[24]. Dù sao câu chuyện này khá đáng ngờ và ngoài Aristarchos ra không người học trò nào của Demosthenes lưu lại tên tuổi[25].

Giáo dục

Demosthenes luyện hùng biện của họa sĩ Jean-Jules-Antoine Lecomte du Nouy (1842–1923). Demosthenes thường học trong một phòng ngầm dưới đất xây riêng. Ông cũng thường nói với những hòn sỏi trong miệng và trích dẫn thơ trong lúc chạy[26]. Để tăng cường giọng, ông nói trên bờ biển trước những con sóng lớn.

Giữa khoảng thời gian ông đến tuổi trưởng thành vào năm 366 tr.CN và những phiên tòa diễn ra trong năm 364 tr.CN, Demosthenes và những người giám hộ của ông đã đàm phán khá gay gắt mà không đạt được một thỏa thuận nào, không bên nào sẵn sàng nhượng bộ[27]. Đồng thời, Demosthenes chuẩn bị để tiếp tục theo kiện và cải thiện kỹ năng hùng biện của mình. Khi còn là thanh niên, sự ham hiểu biết của ông đã được nhà hùng biện Callistratos chú ý. Callistratos thời gian đó đang ở đỉnh cao danh tiếng và vừa chiến thắng trong một vụ kiện quan trọng[28]. Theo triết gia và nhà ngôn ngữ học Đức Friedrich Nietzsche cũng như nhà sử học lớn người Hy Lạp Konstantinos Paparrigopoulos thì Demosthenes từng là học trò của Isocrates[29][30]; theo Cicero, Quintillian và nhà viết tiểu sử La Mã Hermippus, ông là môn đệ của Plato[31]. Lucian, một nhà tu từ học và nhà thơ châm biếm người La Mã-Syria, liệt kê các triết gia Aristoteles, Theophrastos và Xenocrates vào số các thầy học của ông[32]. Ngày nay vấn đề này vẫn gây tranh cãi [chú thích 3]. Theo Plutarchus, Demosthenes từng thuê Isaios làm thầy dạy tu từ học, dù Isocrates hồi đó đã đang giảng môn này, hoặc vì ông không thể trả nổi học phí cho Isocrates hoặc ông cho rằng phong cách của Isaios phù hợp hơn với một nhà hùng biện sắc sảo và mạnh mẽ như mình[37]. Nhà sử học và khảo cổ người Đức Curtius ví mối quan hệ giữa Isaios and Demosthenes với "một liên minh vũ trang về trí tuệ"[36].

Người ta cũng nói rằng Demosthenes đã trả cho Isaios tới 10.000 drachma (chừng hơn 1,5 talent) với điều kiện là Isaios rút khỏi trường dạy tu từ mà ông này đã mở để chuyên tâm vào dạy cho Demosthenes[36]. Một câu chuyện khác lại nói rằng Isaios đã dạy Demosthenes mà không đòi thù lao[38]. Theo học giả cổ điển Anh Richard C. Jebb thì "quan hệ giữa Isaios và Demosthenes như là thầy-trò khó có thể thân mật hay tồn tại lâu dài"[36]. Konstantinos Tsatsos, một học giả Hy Lạp, tin rằng Isaios chỉ giúp Demosthenes sửa các diễn văn tư pháp đầu tiên chống lại những người giám hộ[39]. Người ta cũng cho rằng Demosthenes rất ngưỡng mộ nhà sử học Thucydides. Trong Illiterate Book-Fancier, Lucian đề cập tới tám bản chép tác phẩm của Thucydides rất đẹp, tất cả đều là chữ viết tay của Demosthenes[40]. Những luận cứ này cho thấy ông đã nghiên cứu Thucydides một cách kỹ lưỡng[41].

Rèn luyện diễn thuyết

Theo Plutarchus, khi Demosthenes diễn thuyết lần đầu trước công chúng, ông bị chế nhạo vì phong cách lạ lùng và thô kệch, vốn "chồng chất với những câu dài dòng và bị tra tấn bởi những lý lẽ trang trọng dẫn tới một sự bội thực khó chịu và ghê gớm nhất"[42]. Tuy nhiên cũng có vài người nhìn nhận tài năng của ông. Khi ông lần đầu rời Đại hội nhân dân Athena một cách tủi hổ, một ông lão tên Eunomos đã động viên ông, nói rằng cách diễn đạt của ông rất giống Perikles[43]. Lần khác, sau khi Đại hội từ chối nghe ông nói và ông thất vọng bỏ về nhà, một diễn viên tên là Satyros đã đi theo và trò chuyện thân mật với ông[44].

Khi còn bé Demosthenes mắc một tật về phát âm: Plutarchus mô tả khiếm khuyết này là "một sự phát ngôn không rõ ràng và rối rắm và một sự thiếu hơi đã làm ngắt các câu quá nhiều nên che khuất ý nghĩa những lời ông nói[42]". Có những vấn đề trong ghi chép của Plutarchus tuy nhiên có thể thực chất là Demosthenes bị mắc chứng ngọng âm r (rhotacism), phát âm sai âm ρ (r) thành λ (l))[45]. Aeschines từng chế nhạo ông về điều này, và hay nhắc đến biệt danh "Batalos" (kẻ nói lắp)[chú thích 4], vốn dường như do những người bạn thuở nhở hoặc các ông thầy của ông đặt ra[50][51]. Demosthenes đã quyết tâm thực hiện một chương trình khắc nghiệt để khắc phục khuyết điểm và cải thiện sự trình bày, bao gồm giọng nói, cách diễn đạt và các cử chỉ của mình[52].Theo một truyện kể, khi được yêu cầu nêu tên ba yếu tố quan trọng nhất trong thuật hùng biện, ông đáp "Trình bày, trình bày và trình bày!"[53]. Tuy nhiên không chắc những chi tiết như vậy có phải là những ghi chép về đời thực của Demosthenes hay đơn thuần chỉ là những giai thoại minh họa cho sự kiên trì và lòng quyết tâm của ông[54].